معلم خصوصــی شخصی است که در زمینه یا مهارتهایی خاص، به یک یا چند نفر تدریس یا کمک میکند. معلم راهنما چند ساعت بهصورت روزانه، هفتگی یا ماهانه وقت میگذارد تا تخصص خود را در زمینه دانش یا مهارت به دانشآموز منتقل کند. تدریس خصوصی میتواند با روشهای متعدد (تدریس خصوصی از طریق معلم، همسالان و والدین) انجام شود. تدریس خصوصی بهعنوان یک روش غیررسمی و غیرساختاری کمکآموزشی ابداع شد و قدمت آن به یونان باستان بازمیگردد. در گذشته مدرسان بهصورت موقت در محیطهای متنوعی تدریس میکردند و هدف اصلی استاد راهنما انتقال دانش به دانشآموز بود تا در زمینه موضوع مهارت لازم را کسب کند.
پس از قرن بیستم، روشهای تدریس خصوصی، از طریق تمرکز و تخصص در آموزش و ارزیابی مدرسان، ساختار بیشتری یافت، (Gardner & etc,2007) از قرن بیستم به بعد، با گسترش سریع آموزش رسمی، تقاضا برای تدریس خصوصی نیز بهعنوان راهی برای تکمیل آموزش رسمی افزایش یافته است. در شرایط پاندمی ویروس کرونا و نبود دسترسی به معلم مانند سابق، توجه به گزینه معلم خصوصی برای جلوگیری از افت تحصیلی برخی دانشآموزان ضروری به نظر میرسد.
در گروه سنی دوره ابتدایی، مهارتهای خواندن و نوشتن درکودکان بسیار متفاوت هستند. برخی از کودکان خواندن و نوشتن را با سهولت فرا میگیرند. برخی دیگر برای درک درست مفاهیم اساسی، کسب مهارتهای خاص، اعتمادبهنفس و ایجاد انگیزه برای خواندن و نوشتن، به توجه بیشتری نیاز دارند. توتورینگ از طریق همسالان، از روشهای تدریسی است که امروزه، بهویژه در مباحث عملیاتی، مورد استفاده معلمان قرار میگیرد. ممکن است تدریس خصوصی بهعنوان یک همکاری و راهبرد یادگیری فعال تعریف شود که در آن دانشآموزان در حالی که همزمان یاد میگیرند، در گروهها به یکدیگر کمک هم میکنند (Alegre&Moliner,2017) .
هدف از اجرای این نوع تدریس، ایجاد مهارت روابط بینفردی، پرسیدن نظر یکدیگر و رسیدن به توافق، ایجاد مهارت در برنامهریزی و سازماندهی فعالیتهای یادگیری، و دریافت بازخورد برای ارزیابی یادگیری خود است. بهطور کلی، فعالیتهای یادگیری توتورینگ میتوانند دانشآموزان را از مزایایی مانند پیشرفت تحصیلی، آرمیدگی و مهارتهای تفکر انتقادی برخوردارکنند. همچنین، این روش، هم برای مربی و هم متربی، فرصت یادگرفتن را فراهم میکند.
زاپاتا در این خصوص معتقد است، دانشآموزان در دورههای گوناگون تحصیلی برداشت بسیار مثبتی از این روش یادگیری دارند (Zapata,2020). انواع متفاوتی از تدریس خصوصی به شیوه همسالان، بسته به توانایی دانشآموزان، صلاحیتهای علمی، مسائل سازمانی، مواد آموزشی و منابع تدریس، ممکن است در کلاس اجرا شوند. بهطور سنتی، در طول تدریس خصوصی به همتایان، شایستهترین دانشآموز از نظر علمی بهعنوان مربی و پایینترین دانشآموز از نظر سطح علمی بهعنوان متربی ایفای نقش میکند. در شرایطی که دانشآموزان در طول برنامه تدریس خصوصی به همسالان تغییر نقش نمیدهند، یعنی در هر جفت (مربی- متربی) همیشه مربی یک نفر است و متربی همیشه همان نقش را دارد، روش یادگیری، «تدریس خصوصی برای همتایان ثابت» نامیده میشود. اما زمانی که دانشآموزان نقشهای خود را ردوبدل میکنند، یعنی هنگامی که از معلم خصوصی به متربی تبدیل میشوند و برعکس، «تدریس خصوصی متقابل» اتفاق میافتد (Youde, 2020).
علاوه بر این، روشهای تدریس خصوصی همسالان ممکن است با توجه به سن شرکتکنندگان طبقهبندی شود: تدریس خصوصی همسالانی از یک طبقه سنی؛ تدریس خصوصی میاندورهای شامل دانشآموزانی از سنین متفاوت. (Zendler and Greiner,2020). تدریس خصوصی همسان برای افراد مزایای ثابتشدهای دارد. این فواید به دانشآموزان قوی و خیلی ماهر محدود نیست، بلکه دانشآموزان ناتوان در یادگیری و دانشآموزان با وضعیت بحرانی در یادگیری را نیز شامل میشود (Huber .and Carter, 2019) از دیدگاه دانشگاهی، به نظر میرسد تدریس خصوصی همتایان در پیشرفت ریاضیات دانشآموزان تأثیر متوسط دارد (Alegre&etc,2018).
طراحی تدریس به شیوه توتورینگ
تدریس مربی همسان نوعی رویکرد یادگیری است که در آن یک دانشآموز، دانشآموز دیگر را در مورد مطالبی که او خبره است و دانشآموز دوم تازهکار است، هدایت میکند. موضوعات فعالیتهای یادگیری مهارتمحور میتواند شامل مهارت خواندن، مهارت نوشتن و حسابکردن باشد. وسیله مورد نیاز کتاب درسی است و زمان اجرا 20 تا 30 دقیقه. نحوه نشستن بچهها در کلاس درس بهصورت جفت - جفت است. در شرایط فعلی میتوان برای هر جفت یک گروه در فضای مجازی تعریف کرد و معلم هم میتواند بهعنوان ناظر در کلاس خصوصی مجازی آنان حضور یابد.
مراحل اجرای آموزش به سبک توتورینگ
1. تصمیم بگیرید دانشآموز شما مربی است یا متربی؟
2. با معلم یک کلاس در پایه بالاتر یا پایینتر که برای فعالیت علاقهمند است، ارتباط برقرار کنید. بهطورکلی، دو یا سه پایه بالاتر یا پایینتر بهخوبی در این مورد جواب میدهد.
3. از هر کلاس یک دانشآموز را انتخاب و آنها را با یکدیگر ترکیب کنید.
4. برای بحث دانشآموزان، یک موضوع یا درس را انتخاب کنید؛ مثلاً الگوها در ریاضی (میتوانید هر درس دیگری را برای فعالیت انتخاب کنید). موضوعاتی که برای تدریس توتورینگ مناسب هستند، عبارتاند از: اعداد و شمارش، شناسایی کلمات، واژگان و مهارتهای خوانداری.
5. به هر دو دانشآموز توضیح دهید این فعالیت نوعی مکالمه آزاد است و معلم از سؤالات هر دو شرکتکننده استقبال خواهد کرد.
6. از دانشآموز پایه بالاتر و دانشآموز پایه پایینتر بخواهید در مورد یک موضوع خاص به پرسش و پاسخ و ارائه مطلب بپردازند.
نحوه ارزشیابی
به دانشآموزان بگویید بعد از اتمام تکلیف، هر متربی باید سه چیز یاد گرفته باشد. پس از پایان زمان اختصاص داده شده، از دانشآموزان، در مورد سؤالاتی که پرسیدهاند و فرایند انجام کار، اطلاعاتی کسب کنید. در صورت مثبت بودن نتیجه، مربی هم امتیاز معینی میگیرد.
یک گروه معلم خصوصی همسال میتواند از لحاظ طبقه سنی، طبقه اقتصادی و اجتماعی، و جنسیت و قومیت متفاوت باشد. این نوع تدریس بهعنوان مجموعهای از روشها و راهبردها تعریفشده است که در آن دانشآموزان از کمک همدیگر برای آموزشهای شخصی، تمرین، تکرار و شفافسازی مفاهیم استفاده میکنند (Utley & etc,2017). در زمان حاضر که شیوع بیماری کووید 19 بسیاری از فرصتهای کلاس حضوری را سلب کرده است، معلمان میتوانند از طریق ظرفیت شبکه شاد، دانشآموزان را به گروههای توتور تقسیم کنند و از مزایای آموزش مجازی همسالان بهره ببرند.
منابع در دفتر مجله موجود است.