اشاره
همواره یکی از دغدغه‌های والدین، موفقیت تحصیلی فرزندانشان بوده است. خبر خوب این است که والدین امروزی این دغدغه را بیشتر از والدین نسل‌های گذشته در خاطر دارند. برخی از والدین را می‌بینم که شیفته کسب اطلاعات و راهکارهایی هستند که بتواند به پیشرفت تحصیلی امیدِ زندگی‌شان کمک کند. اشتیاق وافر اولیا ضرورت تشریح شیوه صحیح و راهکارهای درگیری والدین در امور تحصیلی را پدیدار می‌کند.
از طرف دیگر، کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه‌ای که والدین می‌توانند بر موفقیت تحصیلی فرزندان اثرگذار باشند، می‌تواند انگیزه خودِ اولیا را برای مشارکت در زمینه تحصیلی فرزندان افزایش دهد. چرا که بسیاری از اولیا در اثر بی‌اطلاعی از روش‌های حمایت از فرزندان، حالتی انفعالی به خود می‌گیرند. در حالی که والدین بازوی توانمند معلم و مشاور برای نیل به اهداف آموزشی و تربیتی به حساب می‌آیند. لذا لازم است که در جهت اعتلای سطح دانش این ظرفیت موجود حداکثر تلاش خود را به کار بندیم.
با مرور پژوهش‌های صورت‌گرفته در زمینه تحصیلی به این مهم پی می‌بریم که خانواده نقشی بی‌بدیل در پیشرفت تحصیلی فرزندان دارد. اکثر قریب به اتفاق پژوهش‌ها از خانواده به‌عنوان عاملی بسیار مهم در وضعیت تحصیلی فرزندان یاد کرده‌اند. از طرف دیگر، نهاد آموزش‌و‌پرورش برای تحکیم آموخته‌ها و تربیت دانش‌آموزان باانگیزه، به همکاری و مشارکت خانواده نیاز دارد. والدین با به‌کارگیری راهکارهایی که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم، می‌توانند نقشی مؤثر در افزایش انگیزه فرزندان خود به تحصیل و پیشرفت تحصیلی آن‌ها ایفا کنند.
1. ارتباط والدین با مدرسه: ارتباط و همراهی والدین با کادر آموزشی می‌تواند تأثیر چشمگیری بر انگیزش و وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان داشته باشد. همکاری والدین با اولیا می‌تواند به ایجاد رابطه مطلوب خانه – مدرسه کمک کند و بدین ترتیب می‌توان به افزایش شایستگی‌ها و کاهش مشکلات کمک کرد. قابل ذکر است، اولیا در ارتباط با مدرسه نباید نگاهی انتقادی و شکایت‌آمیز به عملکرد عوامل مدرسه داشته باشند، بلکه لازم است نگرش اقدام مشارکتی برای رفع کاستی‌ها را در خود پرورش دهند.
2. مشارکت والدین در انجام تکالیف: همکاری والدین در انجام تکالیف تحصیلی می‌تواند به شکل‌گیری رابطه‌ای مطلوب بین والد و فرزند کمک کند. همچنین فرزند احساس مورد توجه والدین قرارگرفتن و مهم تلقی‌شدن را در خود پرورش می‌دهد. مشارکت والدین در انجام تکالیف (متناسب با سطح تحصیلات اولیا) می‌تواند در آموزش مجدد، تمرین و تحکیم آموخته‌های مدرسه نقش داشته باشد.
3. آرزوی تحصیلی والدین: لازم است اولیا آرزوی تحصیلی بالایی را برای فرزندان خود در نظر بگیرند (مثلاً تحصیلات دانشگاهی به جای فقط کسب دیپلم) و فرزندان خود را از این آرزوهای تحصیلی مطلع سازند. همچنین آن‌ها را تشویق کنند و به آن‌ها اطمینان دهند، در صورت به‌کارگیری تلاش لازم بدان دست خواهند یافت.
4. استفاده از تشویق کلامی: توصیه می‌شود اولیا به‌منظور ترغیب فرزندان خود به فعالیت‌های تحصیلی از تشویق‌های کلامی همچون تحسین‌کردن و ارائه بازخورد مثبت در مورد تکالیفی که به‌خوبی انجام شده‌اند، استفاده کنند.
5. استفاده‌نکردن از تشویق‌های مادی و قابل‌انتظار: یکی از اهداف مهم آموزشی شکل‌دهی انگیزه درونی برای یادگیری است. دانش‌آموزان دارای انگیزه درونی به‌صورت خودجوش برنامه‌ریزی‌های تحصیلی خود را اجرا می‌کنند و از یادگیری لذت می‌برند. ارائه پاداش‌های مادی (همچون پول، دوچرخه، تبلت، موتورسیکلت و مانند این‌ها) و قابل‌انتظار (اگر معدلت 19 بشود، برایت دوچرخه می‌خرم)، سبب کاهش انگیزه درونی دانش‌آموزان می‌شود. بدین معنی که تا زمان حضور این وعده‌ها، دانش‌آموز به فعالیت‌های تحصیلی می‌پردازد. در صورتی که هدف، پرورش شاگردی است که از یادگیری لذت ببرد و همواره در طول زندگی به دنبال کسب مهارت‌ها و گسترش آن‌ها باشد.
6. از وضعیت تحصیلی فرزندتان در درس‌های متفاوت آگاهی داشته باشید: لازم است که اولیا بدانند، فرزندشان در چه درسی عملکرد بهتری دارد و چه موضوعی برای او دشوارتر است. اما نکته قابل‌توجه این است که والدین هرگز نباید به فرزند خود تلقین‌های نادرست ارائه کنند (برای مثال: رضا در ریاضی ضعیف است). این موجب می‌شود که خودپنداره تحصیلی دانش‌آموز بدین شکل صورت گیرد که هرقدر تلاش کند، نمی‌تواند در درس‌های مورد نظر (در مثال ذکر شده، درس ریاضی) موفقیت کسب کند. اطلاع اولیا از وضعیت دانش‌آموز در ماده‌های درسی متفاوت باید به‌منظور برنامه‌ریزی برای کسب شایستگی در درس‌های متفاوت صورت گیرد، نه اینکه سبب برچسب‌زنی و اشتباهات دیگر شود.
7. به فرزند خود مشاوره بدهید: غالباً لازم است که والدین در مورد روش‌های صحیح مطالعه و آزمون‌دادن، تکنیک‌هایی را به فرزندان خود آموزش دهند. یادداشت‌برداری، توضیح‌دادن برای فرد دیگر، حل‌کردن نمونه سؤال، نظارت بر توجه، و حفظ آرامش به هنگام آزمون از جمله این موارد هستند.
8. کمک والدین در شكل‌دادن عادت به مطالعه فرزند: به فرزند خود کمک کنید به مطالعه‌کردن عادت کند. یکی از مهم‌ترین عامل‌های ایجاد عادت به مطالعه، مکانی است که مطالعه در آن صورت می‌گیرد. تا حد امکان ترتیبی دهید که دانش‌آموز همواره در یک مکان مخصوص به مطالعه بپردازد. تعویض مکرر مکان مطالعه می‌تواند سبب کاهش عادت به مطالعه و تمرکز شود.
راهکارهای ذکر شده بخش کوچکی از اقداماتی هستند که والدین می‌توانند برای افزایش انگیزه تحصیلی و کمک به پیشرفت تحصیلی فرزندان خود انجام دهند. روش‌ها و نکات بسیار دیگری نیز وجود دارند که به‌منظور رعایت اختصار از ذکر آن‌ها خودداری می‌شود. اما آنچه مهم می‌نماید، تشویق والدین به افزایش آگاهی و بینش خود در زمینه راهکارهای صحیح کمک به پیشرفت تحصیلی فرزندان از طریق مطالعه منابع معتبر و مشورت با متخصصان مشاوره تحصیلی است.
منابع
1. جان‌مارشال، ریو (۱۳۹۵). انگیزش و هیجان. ترجمه یحیی سیدمحمدی. انتشارات ویرایش. تهران.
2. Kurt, U. & Tas, Y. (2018). The relationships between parental involvement, students’ basic psychological needs and studnts’ engagement in science. Journal of Education in Science, Environment and Health (JESEH), 4(2), 183-192. DOI:10.21891/jeseh.436730
3. Radojlovic, J., Ilic-Stosovic, D., Djonovic, N., & Simovic, T. (2015). Family background and school achievement of children with motoric disorders. Journal of Education in Science, Environment and Health (JESEH), 1(2), 95-101.