ارزیابی بسته‌های یادگیری؛ توصیه‌هایی برای ارتقای کیفیت
۱۳۹۹/۰۳/۲۵
امروزه با ورود فناوری‌های نوین، تولید ابزارهای آموزشی با سرعت بالایی رو به گسترش است. «بسته یادگیری» یک مجموعه یادگیری نظام‌مند (سیستمی) است که از بخش‌های سه‌گانه فناوری آموزشی (نرم‌افزار، سخت‌افزار و فرایند حل مسئله) بهره‌مند است و برای همه موضوع‌های آموزشی به میزان فراوان می‌توان فراهم آورد. به علاوه، تولید و استفاده از آن گامی است برای افزایش کیفیت یادگیری کاربران در تمام سطوح یادگیری. بنابراین تمرکز بر کیفیت و ارزیابی بسته‌های یادگیری از اهمیت بالایی برخوردار است. ارزیابی بسته‌های یادگیری براساس مؤلفه‌های محتوا، تعامل، راهنما، بازخورد و رابط کاربری صورت می‌گیرد. در این مقاله به‌تفصیل مؤلفه‌های مذکور را توضیح می‌دهیم.
مقدمه
اجرای برنامه درسی که درواقع محتوا را به یادگیرندگان آموزش می‌دهد، به ابزار و مواد آموزشی نیاز دارد که بسته یادگیری یکی از آن‌هاست. بسته یادگیری سهولت اجرای طرح‌های برنامه درسی متمرکز- مانند کشور ما که محتوا برای گروه‌های ناهمگن از دانش‌آموزان یکسان است – و نیز طرح‌های برنامه درسی نیمه‌متمرکز و غیرمتمرکز –که در آن‌ها محتوا متغیر و یا در اختیار معلم است - را فراهم می‌کند. بسته یادگیری یک سیستم کامل از فعالیت‌های یادگیری را عرضه می‌کند و در انفرادی کردن آموزش و پرورش استعدادها و توانمندی‌های بالقوه کاربران بسیار مؤثر است. به علاوه، ابزاری برای علمی کردن ارزشیابی و آزمون‌ها و ابزارهای اندازه‌گیری تشخیصی محسوب می‌شود. در این شیوه یادگیرنده می‌تواند با توجه به‌سرعت فردی و شیوه خود یاد بگیرد. همچنین، با توجه به اینکه میزان تعاملات بسیار بالاتر از سایر روش‌هاست، درجه بالایی از انتقال مهارت‌ها و دانش اتفاق می‌افتد و یادگیرنده بیشترین تجربه را کسب می‌کند. «معیارهای ارزیابی» بسته‌های یادگیری عبارت‌اند از: مناسب بودن محتوا، میزان تعاملات، وجود راهنما، وجود انواع متعدد بازخوردها، و رابط‌کاربری که در ادامه به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت.
محتوا
شامل مطالبی است که انتظار می‌رود یادگیرنده یاد بگیرد. نگرش موجود هر بسته یادگیری مجموعه‌ای از آموزش‌های انفرادی و تسلط یاب است. به این معنی که هر موضوع درسی به چند واحد متمایز از هم که البته دارای ارتباط عمودی و افقی با یکدیگر هستند، تقسیم‌شده است و کاربران بر اساس سطح مهارت خود در واحدها قرار می‌گیرند. آن‌ها در هر واحد تا حد تسلط در رسیدن به هدف‌ها، تلاش می‌کنند. بنابراین تراکم کاربران و تفاوت‌های فردی موجود بین یادگیرندگان را می‌توان با بهره‌گیری از اجزای متفاوت بسته‌های آموزشی مدنظر قرار داد و مشکلات ناشی از تعداد فراوان کاربران را به حداقل ممکن رساند. در حقیقت، به‌کارگیری اطلاعات صحیح و بدون غلط، استفاده از مفاهیم و واژگان مرتبط با توانایی کاربر، اطلاعاتی با اندازه و عمق کافی، رعایت تنوع فعالیت‌ها، و افزایش پیچیدگی‌های محتوا با روشی واضح و قابل‌فهم، در سازمان‌دهی مناسب بسته آموزشی تأثیر عمیق دارد. ساختار چندرسانه‌ای بسته اجازه پیشرفت و مرور می‌دهد و تمرین‌های طراحی‌شده بر اساس آموزش برنامه‌ای، ارائه بازخوردهای فوری، استانداردسازی تمرین‌ها و تحلیل نمرات، استفاده از طرح درس و روش‌های نوین و مدون از معیارهای اساسی یک محتوا باکیفیت می‌باشد. بنابراین معیارهای ارزیابی محتوا از این قرارند:
۱. از مفاهیم و واژگان مرتبط با توانایی و متناسب با نیاز کاربر استفاده کنید.
۲. اطلاعات استفاده شده باید به‌روز شده و متناسب با تحولات علمی جدید و کاملاً صحیح بدون غلط باشد.
۳. مطالب از ساده به پیچیده ارئه شود، مطالب پیچیده نباید گنگ باشند بلکه بهتر هست کاملاً واضح و روشن و قابل فهم باشند.
۴. تمرین‌ها باید استاندارد شده باشند. منظور از استانداردسازی تمرین این است که میزان سادگی و پیچیدگی تمرین‌ها متناسب با سختی درسنامه باشد و طبق آموزش برنامه‌ایی بعد از هر نمونه تمرین به کاربر بازخورد داده می‌شود تا از درستی و نادرستی پاسخ خود و چگونگی اصلاح پاسخ اشتباه خود و روش صحیح حل تمرین آگاه شود.
۵. نمرات گرفته شده هیچگاه معیار درستی از میزان یادگیری یادگیرنده نیست و به عوامل دیگری وابسته است چه بسا میزان یادگیری فراتر از نمره کسب شده باشد در نتیجه باتحلیل نمرات نمی‌توان درک صحیحی از میزان یادگیری به کاربر ارائه داد.
۶. بهتراست در هر واحد آموزشی یا هرگام آموزشی از بسته یادگیری از طرح درس و روش‌های تدریس جدید و مجزایی استفاده شود.
تعامل
تعاملات در بسته‌های یادگیری به کاربران این امکان را می‌دهد که اطلاعات را از طریق فعال اکتشاف و آنچه را که آموخته‌اند به‌راحتی حفظ و نگهداری کنند. فرایندهای یادگیری به‌وسیله پرسش‌های مکرر و پی‌درپی غنی‌شده، در هر بخش محتوا به بخش‌های کوچک که شامل خلاصه و مثال هستند تقسیم می‌شوند.
۱. خلاصه‌ایی بعد از هر بخش یادگیری همراه با مثال‌های متنوع ارائه کنید.
۲. پرسش‌ها مکرر و فراوان باشد.
۳. بهتر است پرسش‌ها از انواع متعددی باشد تا اینکه یکنواخت و یکسان باشد.
عامل آموزشی
عامل آموزشی به‌عنوان راهنما در سرتاسر محیط یادگیری چندرسانه‌ای وجود دارد و اخیراً علاقه به استفاده از آن‌ها رو به افزایش است.
یافته‌های اخیر پژوهشگران نشان می‌دهد عامل‌های آموزشی متحرک اثرگذاری بالایی در حمایت از یادگیری دارند، چون عامل‌های آموزشی متحرک به‌عنوان اعضای اجتماعی مشابه به انسان‌ها در نظر گرفته می‌شوند آن‌ها با کاربران در محیط‌هایی که نیاز به ارتباطات و تعاملات مؤثر است در تعامل هستند. عامل‌های آموزشی متحرک بهتراست مناسب با سن کاربران باشند. کارکردهای عامل‌های آموزشی شامل کلید منو، کلید بازگشت به صفحه اصلی، کلید خروج از برنامه، کلید ثبت نظرات یادگیرندگان، نمونه کلید برای دیدن مثال‌ها، کلید برای حرکت به جلو یا عقب در یک درس، کلید دسترسی به درس بعدی بلافاصله بعد از بازخورد می‌باشد.
۱. عامل آموزشی می‌تواند یک شخصیت محبوب هنری باشد که بسیار مهم است و باید با توجه به سن کاربر انتخاب شود.
۲. در نظر داشته باشید که تمام کلیدهای راهنما که در قسمت بالا آورده شده باید در یک بسته آموزشی استفاده شود.
بازخورد
بازخوردها بهتر است با توجه به سطح اهداف متفاوت باشد. بازخوردهایی برای تائید درستی یک پاسخ فراهم شود. همچنین در برابر پاسخ‌های نادرست کاربر اطلاعاتی در مورد چگونگی آن داده شود یا اینکه امکان امتحان سؤال دیگر فراهم شود. بازخورد فرصتی را فراهم می‌آورد تا کاربر دوباره به محیط قبلی بازگردد.
۱. نیاز هست بازخورد اطلاعاتی، اصلاحی، توضیحی در بسته‌های یادگیری گنجانده شود.
رابط کاربری
اثربخشی رابط کاربر نقش مهمی در موفقیت ارتباط تعاملی کاربران با بسته آموزشی ایفا می‌کند؛ بنابراین در زمان طراحی رابط کاربر باید معیارهای لازم رعایت شود. پژوهش‌های اخیر نشان داده که کاربران از رابط‌های جذاب بیشتر استقبال می‌کنند. رابط کاربری مهم است که کاربرپسند باشد و به روشی مؤثر و کارآمد و کنترل‌پذیر به کاربران کمک کند تا کاربر بتواند به‌آسانی و با حداقل تلاش شناختی و فیزیکی به‌آسانی از آن استفاده کند. همچنین عنوان یا آرم، ارتقای تصویر، سهولت نمایش اطلاعات، رنگ، ساختار، جاذبه، طرح‌بندی، قابلیت استفاده، قابلیت خواندن متون و فرا پیوندها از مهم‌ترین معیارهای ارزیابی در رابط کاربر است.
۱. به‌راحتی بتوان از آن استفاده کرد.
۲. طراحی و رنگبندی جذابی داشته باشد.
۳. نمایش اطلاعات در آن از وضوح بالایی برخوردار باشد.
جمع‌بندی
با توجه به اینکه بسته آموزشی از مؤثرترین ابزار آموزشی به شمار می‌رود درنتیجه کیفیت آن نیز از اهمیت زیادی برخوردار است برای تولید یک بسته آموزشی باکیفیت نیاز به ارزیابی مناسب از تک‌تک مؤلفه‌های یک بسته آموزشی از ابتدا تا انتها داریم تا محتوا، تعامل، راهنما، بازخورد و رابط کاربر مندرج در یک بسته مطابق با دستاوردهای علمی نوین، به‌طور واقعی و کاربردی موجب رفع نیازهای آموزشی کاربران باشد.
منابع
۱. اسماعیلی بجدنی، زینب و علی‌آبادی، خدیجه (۱۳۹۵). تاثیر عامل‌آموزشی متحرک بر یادگیری و یادداری دانش‌آموزان- فصلنامه علمی- تخصصی فناوری آموزشی، تهران- دانشگاه علامه طباطبائی، سال دوم-شماره ۶.
۲. صمدی، فاطمه و امیری، علیرضا. (۱۳۹۵). بررسی نقش تعامل درمحیط‌های چندرسانه‌ای آموزشی مدارس، اولین همایش بین‌المللی افق‌های نوین درعلوم انسانی، تهران، انجمن افق نوین علم وفناوری، کد COI مقاله-DHCONF۰۱
۳. کرامتی، الهه و علیپور، اکرم (۱۳۹۵) عناصرمهم-درطراحی رابط کاربری، قابلیت استفاده و مسایل و مسایل فنی پایگاه داده‌ها-طی سال‌های ۹۳ تا ۹۵. مجله علمی-تخصصی اطلاع‌رسانی پزشکی نوین-۱۳۹۵، ۲ (۲):۷۲-۵۹
۶۴۳
کلیدواژه (keyword):
پژوهش,ارزشیابی آموزشی,ارزیابی، بسته های یادگیری,استانداردهای ارزیابی,