عینی‌سازی مفاهیم انتزاعی دروس:
برای یادگیری هر موضوعی می‌بایست آن را برای دانش‌آموزان محسوس و قابل درک کنیم، اما تجربه مستقیم به سبب کمبود وقت، دور از دسترس بودن و عوامل دیگر همیشه امکان‌پذیر نیست. در این موارد، فیلم‌های آموزشی می‌توانند شرایطی نسبتاً نزدیک به تجربه دست اول برای یادگیرندگان ایجاد کنند، مثلاً برای آموزش دستگاه گردش خون در علوم پایه چهارم، استفاده از فیلم آموزشی‌ای که سازوکار قلب و رگ‌ها را نشان می‌دهد، بسیار مفید است.
صرفه‌جویی در زمان آموزش:
از آنجا که معلمان در کلاس فرصت محدودی برای تدریس و آموزش دارند، با فیلم‌های آموزشی می‌توان مفاهیم موردنظر را در مدت زمان کمتری آموزش داد. برای مثال، جهت آموزش درس سفر به اعماق زمین در علوم پایه ششم، معلم می‌تواند بدون صرف وقت زیاد برای کشیدن تصاویر پیچیده روی تخته، با استفاده از تصاویر و فیلم‌های مناسب مفاهیم را بهتر و با صرف وقت کمتر ارائه دهد.
ایجاد انگیزه در یادگیری:
شکل‌گیری هر فرایند یادگیری به انگیزه و علاقه یادگیرندگان بستگی دارد. فیلم‌های آموزشی با بهره‌گیری از ویژگی‌های منحصربه‌فردی که فناوری فیلم برایشان فراهم می‌آورد، سبب ایجاد انگیزه در یادگیرندگان می‌شوند. ارائه صحنه‌های جذاب و دیدنی، نشان دادن صحنه‌های هیجان‌انگیز به همراه موسیقی و صدای مناسب و نظایر آن انگیزه یادگیرندگان را برای یادگیری افزایش می‌دهد.
یادگیری گروهی:
فیلم‌های آموزشی را می‌توان برای آموزش افراد به‌صورت گروهی مورد استفاده قرار داد. با استفاده از فیلم آموزشی، تجربه‌های مشترکی در اختیار یادگیرندگان قرار می‌گیرد.
مقایسه:
با استفاده از فیلم‌های آموزشی می‌توان موقعیت‌هایی برای یادگیرندگان فراهم آورد تا پدیده‌های گوناگون را مقایسه کنند. برای مثال، در جغرافیای پایه پنجم می‌توان با نشان دادن فیلم‌هایی که درباره کشورهای همسایه ساخته شده‌اند. موقعیت طبیعی، سیاسی، فرهنگ‌ها و سایر ویژگی‌های کشورها را با هم مقایسه کرد.
ایجاد یادگیری پایدار در دانش‌آموزان:
یکی از دغدغه‌های معلمان به‌کارگیری روش‌هایی برای یادگیری بادوام در دانش‌آموزان است. فیلم‌های آموزشی با ایجاد فضایی مناسب و عینی کردن مفاهیم می‌توانند به معلم در ایجاد یادگیری پایدار کمک کنند.
تمرکز روی جزئیات (با استفاده از تصاویر با نمای بسته)
تقویت یادگیری‌های قبلی.
البته به‌کارگیری فیلم آموزشی در کلاس نیازمند توجه به چند نکته است که مهم‌ترین آن‌ها آمادگی معلم و دانش‌آموز است.
آمادگی معلم
الف: معلم در انتخاب فیلم‌های آموزشی باید اهداف آموزشی و یادگیری برنامه را مدنظر قرار دهد.
ب: با متخصصان رسانه‌های آموزشی برای انتخاب برنامه‌های مناسب و در خور دانش‌آموزان مشورت نماید.
پ: بخش‌هایی از برنامه را انتخاب کند که با اهداف آموزشی و نیازهای یادگیرندگان مرتبط باشند بدین منظور، با توجه به ایده‌ها و فعالیت‌ها می‌تواند از راهنمایان آموزشی بهره ببرد.
ت: برنامه موردنظر را از قبل ببیند و در صورت لزوم، بخش‌های مرتبط را مشخص کند.
ث: فعالیت‌های موردنیاز خود را که پس از دیدن برنامه لازم است، فهرست نماید.
آمادگی دانش‌آموز
الف: در ابتدا با طرح سؤالاتی در زمینه موضوع موردنظر، در دانش‌آموزان انگیزه ایجاد کنید.
ب: علت استفاده از فیلم آموزشی را در جریان آموزش، برای دانش‌آموزان بازگو نمایید.
پ: دانش‌آموزان را برای دیدن تصاویر بصری مهم آماده کنید.
ت: درباره محتوا و نکات کلیدی و اصلی برنامه با دانش‌آموزان گفت‌وگو کنید.
ث: پس از تماشای برنامه، فعالیت‌های انفرادی و بحث گروهی را برای دانش‌آموزان مشخص نمایید.
ج: برای کمک به درک بهتر مفهوم مورد آموزش، درباره کلمات جدیدی که در برنامه گنجانده شده است، توضیح دهید.
ج: مفاهیم کلیدی مورد استفاده در برنامه را برای توضیحات بیشتر، روی تخته بنویسید.
فعالیت‌هایی که نگارنده در حین پخش فیلم‌های آموزشی انجام داده است و به‌نظر می‌رسد تأثیر زیادی در اثربخشی فیلم‌های آموزشی دارد:
• قبل از پخش فیلم یا پخش کلیپی از فیلم مورد نظر، اشتیاق دانش‌آموزان برای دیدن فیلم برانگیخته شود.
• در هنگام پخش فیلم، معلم کلاس را ترک نکند و همراه با دانش‌آموزان به تماشای فیلم بنشیند.
• فیلم به‌صورت بخش بخش، پخش شود، یعنی در حین پخش فیلم معلم گاهی آن را متوقف می‌کند و با طرح پرسش‌هایی دانش‌آموزان را برای بحث و تفکر درباره فیلم ترغیب نماید.
فعالیت‌های نگارنده پس از پخش فیلم‌های آموزشی:
بحث و گفت‌وگو درباره آنچه دانش‌آموزان در فیلم دیده‌اند.
• گفت‌وگو درباره شخصیت‌های فیلم
• فراهم کردن فرصت برای دانش‌آموزان تا درباره احساسات و تجارب خود از فیلمی که دیده‌اند بگویند.
• در مواردی که فیلم به‌صورت داستانی است (مانند فیلم‌های درس تفکر و پژوهش)، دانش‌آموزان پایان فیلم را به دلخواه تصویر کنند یا بگویند اگر جای فلان شخصیت فیلم بودند، چه عکس‌العملی نشان می‌دادند.
• استفاده از روش ایفای نقش نیز بعد دیدن فیلم بسیار مناسب است. ایفای نقش علاوه بر ایجاد محیطی مهیج برای دانش‌آموزان، باعث می‌شود که آن‌ها یک‌بار دیگر فیلم را مرور کنند و معلم دقت آنان به جزئیات را بسنجد.
منابع
۱. احدیان، محمد. (۱۳۸۰). مقدمات تکنولوژی آموزشی. تهران: نشر و تبلیغ بشری.
۲. خاقانی‌زاده، مرتضی و شکرالهی، فریدون. (۱۳۸۸). استفاده از رسانه‌ها و وسایل کمک آموزشی در تدریس. مجله راهبردهای آموزش. دوره دوم؛ شماره ۳. صص ۱۲۷ تا ۱۳۰.