اختلال یادگیری
ناتوانی در یادگیری۱ یک اصطلاح کلی است که انواع خاصی از مشکلات یادگیری را در برمی‌گیرد. دانش‌آموزان دچار ناتوانی در یادگیری در کسب مهارت‌های اساسی یا درک محتوای علمی مشکل دارند. ناتوانی‌های یادگیری با تفاوت‌های درون‌فردی مشخص می‌شوند؛ معمولاً به‌صورت اختلاف بین توانایی دانش‌آموز و دستاورد وی در زمینه‌هایی مانند خواندن، نوشتن، ریاضیات یا صحبت کردن. تفاوت‌های درون‌فردی تفاوت‌های بین دانش‌آموزان در حوزه‌های تحصیلی هستند. برای مثال، دانش‌آموز دچار ناتوانی در یادگیری ممکن است در محاسبات ریاضی و درک شنیدن کاملاً موفق باشد، اما در خواندن ضعیف باشد. سایر دانش‌آموزان دچار ناتوانی در یادگیری ممکن است بتوانند به خوبی بخوانند و صحبت کنند، اما در ابراز کتبی افکار خود ضعیف عمل کنند.
برای کمک به دانش‌آموز دچار این اختلال، ابتدا تشخیص دقیق مشکل و سپس ارائه روش‌های مناسب آموزشی ضروری است. «سیستم آموزش تطبیقی»۲ می‌تواند با توجه به شرایط یادگیری هر یادگیرنده، مانند محیط یادگیری، هدف از یادگیری و درجه یادگیری قبلی، با فرد سازگار شود و روش‌های یادگیری و مواد یادگیری را برای او فراهم کند (چن، ۲۰۰۹).
برای دانش‌آموزان دچار ناتوانی در یادگیری نیز سیستم آموزش تطبیقی می‌تواند با تجزیه‌وتحلیل ویژگی‌های یادگیری، مواد درسی و آزمون، مشکلات یادگیری را تشخیص و مشاوره مناسبی در این زمینه ارائه دهد. در این سیستم، مواد یادگیری با استفاده از نقشه مفهومی۳ ساخته می‌شوند (چوی، ۲۰۰۴). نقشه مفهومی نوعی نمایش گرافیکی است که در آن گره‌ها مفاهیم را و پیوندها روابط بین مفاهیم را نشان می‌دهند. نقشه مفهومی یکی از رویکردهای نوین آموزشی است که در رویکرد سازنده‌گرایی ریشه دارد و می‌تواند برای تحقق چندین هدف به‌کار رود. برای مثال، می‌توان از آن برای ارزیابی موفقیت دانش‌آموزان دارای درک غلط و تقویت درک و یادگیری مفاهیم کلیدی در مورد آن‌ها استفاده کرد (حاتمی، فتحی‌آذر و کاردان، ۱۳۹۲).
با مداخلات آموزشی و راهبردهای جبرانی می‌توان از تأثیر ناتوانی در یادگیری کاست. معلم در کار با چنین یادگیرنده‌ای باید ماهیت ناتوانی دانش‌آموز را مشخص کند تا بتواند نوع راهکارهای مورد نیاز برای جبران آن را تعیین کند (چن، ۲۰۰۹).
یکی از ابزارهای امروزی برای تهیه نقشه مفهومی، نرم‌افزار «آی مایند مپ»۴ است. در ادامه مقاله این نرم‌افزار را معرفی می‌کنیم.
آی مایندمپ نرم‌افزاری برای کشیدن نقشه ذهنی است که برای یادگیرندگان دچار اختلال یادگیری کاربرد فراوانی دارد و امکانات ویژه و زیادی در اختیار آنان قرار می‌دهد. راهنمای مراحل ورود به نرم‌افزار را در شکل مشاهده می‌کنید.
این نرم‌افزار به کاربر امکان می‌دهد با سرعت و به‌آسانی نقشه‌های ذهنی خود را به‌صورت گرافیکی و با فهم‌پذیری بالا رسم کند. به این ترتیب، راه‌حل مشکلات پدیدار و تجزیه‌وتحلیل طرح‌ها راحت‌تر و ساده‌تر می‌شود. نمونه‌ای از نقشه‌های مفهومی با موضوع ساختار قلب را که با استفاده از نرم‌افزار آی مایند مپ تهیه شده است، در شکل ۲ مشاهده می‌کنید.
نقشه‌ها، دیاگرام‌ها و فلوچارت‌ها و شکل‌های گرافیکی از پیش ساخته‌شده این نرم‌افزار، تصویرهایی برداری هستند که کمترین افت کیفیت را در بزرگنمایی‌ها دارند. این نرم‌افزار به پرورش ایده‌ها و تقویت تفکر و به ثمر رساندن آن‌ها یاری می‌رساند. با استفاده از نشانی یا اسکن کد زیر می‌توانید نرم‌افزار را بارگیری کنید.
جمع‌بندی
برای سنجش یادگیری‌های تراکمی دانش‌آموزان دچار اختلال یادگیری، پس از پایان واحد یادگیری، می‌توان از آنان خواست نقشه مفهومی موضوعات آموزش داده شده را تهیه کنند. یادگیرنده، در حین کار با این نرم‌افزار، متوجه ارتباط‌های احتمالی بسیاری میان مفاهیم می‌شود، به‌طوری که در انتخاب مفاهیم و بیان روابط میان آن‌ها دچار چالش ذهنی می‌شود. بلوم این فرایندها را «عملکردهای شناختی سطح بالا» می‌نامد. در تهیه نقشه مفهومی، عملکردهای شناختی سطح بالا چون تحلیل، ترکیب و ارزشیابی به‌طور مرتب به کار گرفته می‌شوند و این فرایند نشان می‌دهد چگونه نقشه مفهومی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قوی مورد توجه قرار گیرد.
پی‌نوشت‌ها
1 .Learning Disabilites
2.Adaptive Education System
3.Conceptual Map
4. iMindMap
منابع
۱. حاتمی، جواد، فتحی‌آذر، اسکندر و کاردان، ژیلا (۱۳۹۲). تأثیر استفاده از نقشه مفهومی در تدریس بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دوره متوسطه در درس فیزیک. تدریس‌پژوهی، سال اول، شماره دوم.
2.Choi, S. Y.(2004, July). A concept map - based adaptive tutoring system supporting learning diagnosis for students with learning disability. In international Conference on Computers for Handicapped Persons (pp. 194 - 201). Springer, Berlin, Heidelberg.
3. Grundspenkis, J., & Anohina, A. (2009). Evolution of the concept map based adaptive knowledge assessment system: Implementation and evaluation results. Scientific Journal of Riga Technical University. Computer Sciences, 38(38), 13 - 24.