زمستان سال
1396 فصل پرباری در آموزش جغرافیای کشور بود. در این فصل، دو همایش در ارتباط با
آموزش جغرافیا برگزار شد: یکی همایش «آموزش جغرافیای دریا پایه» که به همت انجمن علمی
معلمان جغرافیای تهران و با همکاری سازمان بنادر و دریانوردی در تهران و در بیست‌ویکم دی‌ماه برگزار شد و دیگری «آموزش مهارت‌های آموزش جغرافیا» که آن را پردیس حکیم
فردوسی دانشگاه تهران در کرج در روز پنجم اسفندماه با شرکت علاقه‌مندان و دبیران جغرافیا به انجام
رسانید. در هر دو همایش ذکر شده، علاقه‌مندانی
از دانشگاه‌ها، دبیران و گروه‌های آموزشی جغرافیای شهرها و استان‌ها مقالات متعددی ارائه کردند که از بین
آن‌ها چندین مقاله ارزشمند به
صورت شفاهی و سخنرانی به سمع حاضران رسید و برخی مقالات نیز در مجموعه مقالات همایش‌های مذکور ارائه شد.
برنامه‌ریزی درسی جغرافیا روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شود و به لحاظ روش‌های نوین و نیز پیدایش موضوعات جدید،
برنامه‌های موجود نیاز به تغییر
پیدا می‌کنند. برگزاری همایش‌های آموزشی جغرافیا هم ارائه روش‌های جدید و مؤثر آموزشی جغرافیا را به بحث
و مذاکره و اجرا فرا می‌خوانند و هم برنامه‌ریزان درسی جغرافیا را به استفاده از
این‌گونه روش‌ها و ارزیابی سودمندی آن‌ها در جریان آموزش جغرافیا مکلف می‌کنند. در این میان، نمی‌توان یک یا چند روش را به‌عنوان روش برگزیده معرفی کرد، بلکه بسته
به موضوع مورد تدریس، روش تدریس آن نیز متفاوت می‌شود و ابزارها و روند خاص خویش را می‌طلبد. در این گونه همایش‌ها بر انتخاب روش مناسب با توجه به فضا
و ابزارهای در دسترس تأکید و از نسخه‌پیچی
آن‌ها برای همه موضوعات
جغرافیایی پرهیز می‌شود.
علاوه بر روش‌ها، موضوعات جدیدی وارد مباحث مورد
تدریس در جغرافیا شده است. برای مثال، آموزش جغرافیا بر پایه موضوعات دریایی،
موضوعی است که ممکن است با روش‌هایی متفاوت، از حل مسئله
گرفته تا بازدیدهای میدانی یا گفت‌وگو و مذاکره، تدریس شود. در
همایش آموزش جغرافیای دریاپایه بر این موضوع تأکید شد که مفاهیم دریایی و موضوعات
دریایی باید به نحوی در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان ساکن مناطق ساحلی و دانش‌آموزان ساکن در پس‌کرانه‌های کشور تدریس شود که آنان به لزوم
بهره‌برداری از منابع و ظرفیت‌های دریایی پی ببرند تا هنگامی که بعدها
به‌عنوان تصمیم‌گیرندگان کشور وارد حوزه برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران می‌شوند از یافته‌های این آموزش‌ها بهره گیرند و تمام تصمیمات صرفاً به
بهره‌گیری از منابع خشکی نینجامد.
در هر دو همایش
مذکور، مفاهیم و موضوعات متعددی از سوی شرکت‌کنندگان مطرح و به بحث گذاشته شد که
ورود آن‌ها به برنامه آموزش جغرافیای
کشور، نیاز به حضور و وجود برنامه‌ریزانی مسلط و متخصص دارد تا
این مفاهیم را در سرفصل دروس پایه‌های مختلف تحصیلی بگنجانند و
جایگاه و سلسله مراتب آن‌ها را در پایه‌های مختلف برای درس جغرافیا و ارتباط
موازی آن‌ها را با دیگر دروس پایه‌ها در نظر بگیرند. آن چنان که همه علاقه‌مندان به آموزش جغرافیا نیز اطلاع دارند
مسلماً ورود این مفاهیم و موضوعات، مهارت‌ها
و روش‌ها به درس جغرافیای پایه‌های مختلف تحصیلی از ابتدایی تا متوسطه،
مستلزم تدوین برنامه، اعتباربخشی آن، تألیف و تصنیف کتاب‌های درسی مربوط و اجرای آزمایشی آن‌ها و در نهایت، اجرای عمومی آن‌هاست. انجام این فرایند معمولاً زمان‌بر بوده و نیاز به برنامه‌ریزان و مؤلفان و ارزشیابان متخصص دارد
و تربیت این برنامه‌ریزان نیز زمان‌بر است. به‌همین جهت بر این نکته تأکید می‌کنیم که باید برای تربیت نیروی متخصص و
برنامه‌ریز درسی وقت بگذاریم و
هزینه کنیم. مرور زمان موضوعات جدیدی را به آموزش جغرافیا کشانده است (مثل انرژی‌های نو، محیط‌زیست، حمل و نقل و زندگی شهری برپایه
توسعه پایدار) که درک این موضوعات و لزوم ورود آن‌ها به کتاب‌های درسی جغرافیا نیاز به تحرک بیشتر و
برنامه‌ریزی وسیع‌تر دارد. اکنون بخش عمده‌ای از جمعیت کشور ما در نواحی شهری به‌سر می‌برند و این امر ما را مکلف می‌کند تا از درس جغرافیا به عنوان موضوعی
برای آموزش شهروندی به این جمعیت رو به فزونی بهره گیریم و شهروندان آینده کشور را
هرچه بیشتر به تکالیف، حقوق و وظایف شهروندی خود آشنا و به محیط جغرافیایی شهر
وارد کنیم. در غیر این صورت، بروز آسیب‌های
اجتماعی، محیطی و فرهنگی در محیط‌های شهری افزایش خواهد یافت.
در این زمینه باید هرچه سریع‌تر برنامه‌ریزی‌های آموزشی را انجام دهیم و به برنامه‌ریزی درسی براساس موضوعات درسی (در اینجا
جغرافیا) بپردازیم.
برگزاری همایش‌های دوگانه فصل زمستان 96 فرصتی مغتنم
بود برای همه دست‌اندرکاران آموزش جغرافیا تا
در این همایش‌ها به موراد زیر بپردازند:
·
شناسایی ظرفیت‌های بالقوه انسانی موجود در آموزش
جغرافیا از طریق شناسایی ارائه‌کنندگان مقالات برتر در
زمینه مهارت‌ها و روش‌های آموزش جغرافیا؛
·
آشنایی با موضوعات جدید (مثل کارآفرینی
در جغرافیا)؛
·
آشنایی با پتانسیل‌های دریایی و روش‌های ارائه موضوعات دریایی به‌عنوان محوری برای آموزش جغرافیا به
ساکنان مناطق ساحلی و پس‌کرانه؛
·
درک ارزش و اهمیت منابع آبی و دریایی به‌عنوان موضوعاتی جذاب و تازه برای جذب
دانش‌آموزان به درس جغرافیا؛
·
نیاز به برنامه‌ریزی تازه برای درس جغرافیا برپایه
مهارت‌های جغرافیایی، موضوعات تازه
و روش‌های تدریس نوین؛
·
درک نیاز به برنامه‌ریزان متخصص و مسلّط برای آموزش جغرافیا
به نسل کنونی و آینده کشور.