تغییر بنیادی در بنیاد اصلی
این روزها از تغییر بسیار سخن می‌گوییم و این واژه را بسیار می‌شنویم؛ از تغییر کتاب‌های درسی گرفته تا تغییر نظام آموزشی تا تغییر در طرح‌های کیفیت‌بخشی به فرایند آموزش. این تغییرات در سال‌های اخیر بسیار شتاب گرفته‌اند و ممکن است عده‌ای آن‌ها را شتابزده تلقی کنند.
هر نوع تغییری لزوماً رو به اصلاح نیست. بسیاری از تغییرات مشمول فرایند آزمایش و خطا می‌شوند. به تجربه دریافته‌ایم، کمتر به آزمایش و اصلاح رسیده‌ایم و بیشتر به خطا رفته‌ایم. چرا این اتفاق می‌افتد؟
برای اینکه حل مسئله را از همان‌جایی شروع می‌کنیم که در آن گرفتار آمده‌ایم. مسئله‌ی آموزشوپرورش ما چیست که هر چه جلوتر می‌رویم، تلاش‌های صادقانه‌ی دست‌اندرکاران تغییر هم پاسخگوی حل آن‌ها نیست یا هر راه‌حل تازه‌ای، پس از مدتی مسائل تازه‌تری به وجود می‌آورد.
به نظر می‌رسد نکته‌ی فراموش‌شده‌ای در میان باشد. آنچه مغفول باقی می‌ماند، عامل آموزش‌دهنده و آموزش‌گیرنده است. ما معمولاً به تغییر در برنامه‌ها می‌اندیشیم، اما تغییر در آموزش‌دهنده و آموزش‌گیرنده را نادیده می‌گیریم.
ما با اصلاحات و تغییرات می‌خواهیم زندگی نو و متفاوتی خلق کنیم، غافل از اینکه برای داشتن زندگی متفاوت باید به شخص متفاوتی تبدیل شویم.
برای اینکه دنیای بیرون خود را تغییر بدهیم، باید دنیای درونمان را تغییر بدهیم. در خانواده‌ی آموزشوپرورش، دائم بنا و قوانین زندگی خانه را تغییر می‌دهیم، اما اصل را بر این نمی‌گذاریم که باید ساکنان خانه تغییر کنند. ما از ساکنان خانه می‌خواهیم از قوانینی که تغییریافته‌اند آگاهی داشته باشند و آن‌ها را اجرا کنند. اما توان درونی اعضای خانواده را برای این تغییر، تغییر نداده‌ایم. تغییر مهمی که باید صورت بگیرد و ما معمولاً زیر بار این تغییر نمی‌رویم، این است که نگاه ما به کودک و کودکی باید تغییر کند.
معلم باید تغییر کند و این تغییرات فقط منطبق شدن با فضا و شرایط روز دنیا نیست، بلکه بازگشتی اصولی و عمیق به درون، منطبق بر فطرت و طبیعت انسانی است. لابه‌لای واژه‌ها و سطرهای تحول بنیادی نظام آموزشوپرورش به این نکته توجه قابل ستایشی شده است، لیکن توجه به موضوع اصلی آموزشوپرورش، یعنی عامل انسانی (کودک و معلم)، لابه‌لای طرح‌ها و برنامه‌ها به فراموشی سپرده می‌شود. توصیه می‌کنم گفتگوی ما با دکتر عبدالعظیم کریمی را با دقت، تأمل و تعمق بیشتری مطالعه کنید.
علیرضا متولی، سردبیر رشد آموزش ابتدایی
دی ۱۳۹۶