تعاریف و روشهای طنز، انواع هجو، علل پیدایش انقلاب مشروطه و نیز علل گرایش شاعران و نویسندگان و حتی روزنامهنگاران به طنز از جمله موضوعاتی است که فصلنامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی در مقالهای به آن پرداخته است
نویسنده پس از اشاره به تعاریف و روشهای طنز و نیز شرایط اجتماعی ایران در دوره مشروطه؛ به بخش «طنز در مشروطه» رسیده است. در این بخش میخوانیم : «قبل از مشروطه، طنزنویسی نوع خاص و جداگانهای در ادب فارسی به شمار نمیرفت و مطالب طنزآمیز در لابهلای متون دیگر میآمد اما پس از مشروطه، طنز فارسی به صورتی کاملاً آگاهانه دارای مقام و مرتبهای خاص شد. در این دوره، طنز گسترش قابل ملاحظهای پیدا کرد. نویسندگان و شاعرانی مثل بهار و عشقی و عارف و دهخدا و ایرج میرزا، با اشعار طنزآمیزشان به ستم حاکمان زمان و استبداد و قراردادهای آنچنانی میتازند. درواقع،از دوره مشروطه نوعی طنز آگاهانه شکل می گیرد و هزل و هجو کمتر میشود.»
در ادامه میخوانیم: «طنز اجتماعی - سیاسی در ایران، از دوران مشروطه شکوفا شد و این به معنای حضور طنزسرایان با گرایشهای ایدئولوژیک - سیاسی و در واقع طبقاتی مختلف در عرصه ادبیات و مبارزه فرهنگی بر زمینه وقوع یک جنبش گسترده اجتماعی بود. از این دوره به بعد میتوان ردپای طرفدارانرهایی زحمتکشان و مخالفان سرسخت تحمیق مذهبی و خرافه و سلطه ستم و استثمار را در طنزنویسی و طنزسرایی ایران پیدا کرد.»
نویسنده: قنبر حاجی وند، دبیر مدارس ارومیه و مدرس دانشگاه
کلیدواژهها: ادبیات انتقادی، طنز، خرافات، هجو، اصلاح، مشروطه
* دسترسی به مقاله