هنر سبکی و روایت پردازی که آوینی در آثارش از جمله کتاب گنجینه آسمانی به کار برده، آن‌ها را به عنوان یکی از نثرهای شاخص عصر انقلاب ممتاز کرده است. فصلنامه «رشد آموزش زبان و ادب فارسی» در مقاله‌ای به این موضوع پرداخته است
نویسنده در این مقاله استفاده
آوینی از نمودهای زبانی، تکنیک‌های روایی، بلاغی و سبکی برای پویایی و مانایی
توصیفاتش را مورد بررسی قرار داده است. در ابتدای مقاله دراین‌باره می‌خوانیم: «سبک
آوینی سبک انحراف از هنجار موجود در نثر روایی رایج در ادبیات
معاصر است. ویژگی‌های سبک روایی او شامل: کلمات مورد علاقه
آوینی، مضامین، فکر و اندیشه غالب در آثار آوینی، نحوه بیان روایت‌ها، ترکیبات ویژه و خاص، آشنایی و تسلط کافی بر ادبیات
کلاسیک، استشهاد به آیات قرآن و احادیث، استفاده از «تشخیص»، «تشبیه» و تمام
مختصات زبانی است و آوینی در توصیف‌هایش تمام این مختصات سبکی را به‌کار برده است.»
سبک آوینی در توصیف
حالات از جمله موضوعاتی است که نویسنده به آن اشاره کرده است: «شهید آوینی مهارتی
خاص در شکار آموزه‌های ناب عرفانی دارد. نوشته‌های او تا حدود خوبی از کشف برخوردار است؛ کشف حالت‌هایی که یا بار عارفانه دارند و یا ارزش توصیفی ویژه. این
توصیف‌ها غالباً تازه‌اند و به نحوی خوب با تشبیه یا همسان‌انگاری گره می‌خورند. به‌واقع، پیوند
کشف حالت‌های عرفانی با همسان‌انگاری پیوندی مبارک و ستودنی است؛ آنجا که نویسنده توانسته
است عزلت‌گزینی رزمندگان را به یک قاضی وسواس تشبیه کند
که به تفحص کردار پیشین خویشتن می‌پردازد و اندرز‌نامه‌اش را به تحریر درمی‌آورد. از قضا این تشبیه بسیار زیبا و ملهم از آموزه‌های عرفانی است.
در کنار این توصیف نیرومند،
بایسته و شایسته است به برداشت‌های عرفانی آوینی از وقایع جبهه و حالات
رزمندگان اشاره کرد. او معتقد است که عرفان اصیل اسلامی، زندگی‌ساز است نه زندگی‌سوز. این عرفان، عرفان
سلوک و سیاست، سنگر و سجاده، خنده و خنجر، جمال و جلال، و تعبد و تعقل است؛ همان
عرفانی است که در زندگی پیامبر(ص) و ائمه طاهرین(ع) جلوه‌گر است. از دیگر ویژگی‌های سبکی آوینی در توصیفاتش، پروردن حالات شخصیت‌های مثبت با استناد به آیات قرآن، احادیث و روایات است که
بر غنا و تأثیر آن بر خواننده می‌افزاید. تفحص وسو‌اس‌آلود در کردار پیشین رزمندگان به‌سان قاضی‌ای دادگستر و حسابگر و بررسی سراپای دقایق
زندگی‌شان، از این دست است.»
نویسنده پس از اشاره به دیگر
ویژگی‌های نوشتاری شهید آوینی چنین نتیجه‌گیری کرده است: «همان‌گونه که بررسی «گنجینه آسمانی» مشخص می‌نماید این هنر سبکی آوینی است که از تمام ابزارهای سبکی،
زبانی و بلاغی برای پرداخت توصیف‌هایش بهره می‌گیرد و همین ویژگی‌ها نثر روایی ایشان را
به‌عنوان یکی از نثرهای شاخص عصر انقلاب، برجسته
کرده است. روایت‌شناسی آوینی، انس وی با قرآن و نهج‌البلاغه، و همچنین آشنایی و تسلط کافی وی بر ادبیات کلاسیک
مجموعه عواملی هستند که در شاخص بودن نثر ایشان تأثیر شگرف و شگفتی داشته‌اند. کالبد‌شکافی روان‌شناسانه دقیق و عمیق شخصیت‌های مثبت و منفی، قدرت تعمیم در ژانر‌پردازی ترکیبی و سرانجام افزودن بر غنای درون‌مایه با استشهاد بی‌شمار به آیات قرآن را
می‌توان از مختصات برجسته سبکی آوینی در روایت‌پردازی دانست.»
نویسنده: عزیز آذین فرد،
مدرس دانشگاه جندی‌شاپور دزفول
کلیدواژه ها: توصیف، سبک شناسی،
ادبیات دفاع مقدس، گنجینه آسمانی، سیدمرتضی آوینی
• لینک مقاله