رنگ در تعزیه به راحتی اشخاص را از نظر دیداری به دسته اشقیا و اولیا تقسیم می‌کند؛ به‌گونه‌ای که قراردادهای ویژه رنگ در این‌گونه نمایش مشخص و تغییرناپذیرند. فصل‌نامه «رشد آموزش هنر» در جدیدترین شماره خود مقاله‌ای را به این موضوع اختصاص داده است
«قراردادهای ویژة رنگ در نمایش» عنوان بخشی از این مقاله است. در
این بخش می‌خوانیم: «از جمله عناصر بصری تئاتر، که در فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف
معانی متنوعی یافته، رنگ است. به گونه‌ای که یک رنگ مشخص گاه در شرق و غرب معانی
متضادی دارد.
اما آنچه در تئاتر اهمیت دارد، توافق کلی در مورد استفاده از رنگ‌ها
در صحنه‌های نمایش است. زیرا تاکنون ثابت شده است که، اولاً: رنگ‌ها تأثیرات
روانی، عاطفی و عقلانی خاصی بر جای می‌گذارند. ثانیاً: رنگ‌ها در سنت‌های مختلف
تئاتری در جهان، معنی نمادین و ویژه‌ای یافته‌اند که از یک فرهنگ تا فرهنگ دیگر
متفاوت است (هرچند معانی مشترکی نیز ممکن است در میان آن‌ها وجود داشته باشد) و
ثالثاً: پاره‌ای از رنگ‌ها، برای دست یافتن به واکنش‌های عاطفی به‌خصوصی به شکل
استاندارد، در دنیای تئاتر پذیرفته شده‌اند و تنها شکل سنتی نمایش هنوز به
قراردادهای خاص خود در زمینة رنگ پایبندند.
در نمایش‌های ایرانی هم، رنگ‌ها مفاهیم
خاص خود را دارند و بر طبق قراردادهای ویژه‌ای به‌کار می‌روند، که تعزیه از همین
نوع است و قراردادهای خاص خود را دارد.»
نویسنده در ادامه به معنای رنگ‌های سیاه، سفید، سبز، قرمز،
آبی و زرد در تعزیه پرداخته و چنین نتیجه‌گیری کرده است: «تعزیه و شبیه‌خوانی از
نظر شخصیت‌پردازی، تیپ‌شناسی، لباس، رنگ، صحنه‌آرایی، زیبایی‌شناسی گفتاری و
کرداری، ظهور و بروز عواطف و احساسات انسانی در قالب گل‌واژه‌های کلامی و گل‌چرخ‌های
رفتاری و بهره‌گیری از ظرایف و دقایق نمایش‌های «آیینی- مذهبی» (شیعی) نمایش ویژه‌ای
است.
در تعزیه، مکان از طریق رنگ بیرق‌ها، خیمه‌ها و تزیینات به راحتی معرفی می‌شود.
بیرق‌ها، خیمه‌ها و تزیینات سرخ‌رنگ نشان‌دهندة اردوگاه اشقیا، دارالخلافه شام و
دارالاماره عبیدالله‌اند. بیرق‌ها و خیمه‌های سبز و سیاه و نیلی نشان‌دهندة
اردوگاه اولیا و رنگ سبز شاخه‌ها نخلستان را نشان می‌دهد. غنای رنگ در نمایش‌های
ایرانی انکارناپذیر است. سخن آخر اینکه فضای تعزیه آکنده از رنگ‌هاست و غنای رنگ
در این نمایش انکارناپذیر است، به گونه‌ای که قراردادهای خاص خود را می‌طلبد.»
نویسنده: لیلا تقوی، کارشناس ارشد ادبیات نمایشی آموزش‌وپرورش
شیراز
کلیدواژه‌ها: تعزیه، قراردادهای هنری، رنگ، اولیا، اشقیا
* برای دریافت فایل
PDF این مقاله کلیک کنید.