تنها اثر مهم و به یادگار مانده از دوران دولت آل‌بویه، سردر مسجد جورجیر واقع در ضلع شمالی مسجد حکیم است که آجر کاری زیبای آن از هنر پربار آن دوران حکایت دارد. فصل‌نامه «رشد آموزش هنر» در جدیدترین شماره خود مقاله‌ای را به این موضوع اختصاص داده است
نویسنده نقش‌مایه‌های این سردر را چنین توضیح داده است: «دهانه ورودی سردر با تورفتگی نسبت به دیواره‌های درون کوچه، قوسی هلالی بر فراز خود دارد که با یازده کنگره پیرامون قوس و آجرکاری دو طرف آن، به سبک معماری اندلسی یا مغربی شبیه است. داخل قوس سه سطح وجود دارد که قسمت مرکزی آن ویران شده و دو طرفش دو فرم فیلپوش مخروطی شکل قرار گرفته که با نقش مایه‌های زیبا اما متفاوت تزیین شده است.
نقش‌مایه درون فیلپوش مخروطی که با رنگ بنفش مشخص شده است، در ابتدا فرم دسته‌ای گل با غنچه‌هایی شبیه به گل لاله را بازنمایی می‌کند، اما با دقت بیشتر درمی‌یابیم که قسمت بالای نقش مانند ترازویی است که دو وزنه یکسان را میکشد و قسمت پایین فرم، نگه دارنده بخش فوقانی است.»
در ادامه می‌خوانیم: «در دیواره‌های دو طرف سردر، دو طاق نمای دیگر وجود دارد که قوس بالای هر یک با پنج کنگره احاطه شده و قسمت فوقانی قوس با نقش‌های هندسی گچ‌بری شده است. درون این قوس‌ها، گچ‌بری‌هایی شبیه به حروف و کلمات عبری و پهلوی کار شده که معنای آن‌ها مورد سوال است؛ هرچند برخی از آن‌ها را تا حدودی می‌توان طرحی از کلمه «الله» دانست.
در فاصله بین ستون‌های دیواره‌های داخل کوچه، نقش‌مایه‌هایی مورد استفاده قرار گرفته است که در نوع خود و در هنر ایران، کم‌نظیرند. یکی از این نقش مایه‌ها، لوزی مضرس تودرتویی است که به شاخه‌ای متصل شده و شبیه به خوشه انگور است. این فرم را به شکل طبیعی در برخی از آثار هنر ساسانی می‌توان یافت.»
نویسنده: شبنم گلزاری، کارشناس ارشد صنایع دستی
کلیدواژه ها: دولت آل‌بویه، معماری، مسجد جورجیر، نقش‌مایه
برای دریافت فایل PDF این مقاله کلیک کنید.