یکی از شاخه‌های نسبتاً جدید در جغرافیای انسانی، جغرافیای ادراکی یا رفتاری است که به مطالعه ادراک انسانی از مکان و محیط می‌پردازد
در توضیح جغرافیای ادراکی می‌خوانیم: «در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970 شاخه جغرافیای ادراکی، که گاهی اوقات جغرافیای رفتاری هم نامیده می‌شود، اهمیت زیادی کسب کرد. این شاخه از جغرافیای انسانی به شدت روانشناسی اثباتی را که عمدتاً شامل تنوع رفتاری و نظریه‌های ادراکشناختی می‌شد را جلب کرد.
در سال 1965 در آمریکا، در سمپوزیومی با عنوان «مسائل رفتاری در جغرافیا» بنیانگذاری جغرافیای رفتاری آغاز گردید. گفتنی است که جغرافیای رفتار فضایی، بیش از همه از روانشناسی، به‌ویژه مکتب رفتار‌گرایی، بهره‌مند بوده و از روانشناسان شناختی ـ ادراکی نظیر بی اف اسکینر و برونر و ورنر تأثیر پذیرفت.»
در ادامه آمده است: «جغرافیا و روانشناسی هر دو روابط انسان و محیط را مطالعه می‌کنند. در جغرافیا، شناخت محیط در جهت بهره‌گیری بهینه انسان از محیط و در روانشناسی تحلیل رفتار انسان در محیط مورد مطالعه است. برای جغرافی‌دانان، تصویر ذهنی، به منزله یک محیط میانجی میان انسان و محیط عمل می‌کند..... اما برای جغرافیای رفتاری، فضا مرکز توجه جغرافی‌دانان بوده و هنوز هم مورد توجه است.
رفتار در فضا اتفاق می‌افتد و محیط تأثیرپذیر و دریافت‌کننده محسوب می‌شود. محیط‌های گوناگون جغرافیایی، ادراک و شناخت‌های متفاوتی به انسان می‌نمایاند و تنوع محیطی منجر به تنوع ادراکی نیز می‌شود. این فرایند شناختی از حواس پنجگانه، که مستقیماً با محیط در ارتباط است، آغاز می‌شود و در نهایت به شناخت می‌انجامد.»
ادراک و محیط از مفاهیم اصلی در جغرافیای ادراکی هستند. نویسنده پس از توضیح هر یک از این مفاهیم چنین نتیجه‌گیری کرده است: «بهبود ادراک صحیح محیطی نیازمند دادن آموزش کافی به افراد است. زیرا از این طریق تصویر ذهنی قبلی کنار رفته و شناخت صحیح‌تری از محیط جایگزین آن می‌شود.
هر اندازه که ذهنیت و تصویر قبلی، که در جغرافیا، از آن به «نقشه ذهنی» یاد می‌شود، متکی بر واقعیت‌های محیطی باشد، تصمیم‌گیری و رفتار درست‌تر حاصل خواهد شد و برعکس، نادیده گرفتن واقعیت‌ها و داده‌های محیط و غلبه تصویر ذهنی به‌جای آن، منجر به کنش‌های غلط و تصمیمات نادرست می‌شود.
این موضوع در قالب محیط شخصی، که شامل جغرافیای شخصی افراد (نقشه ذهنی)، نظام اعتقادی، نگرش‌ها، پایگاه‌های اجتماعی ـ اقتصادی و... می‌باشد، مورد کنکاش قرار می‌گیرد.»
نویسنده: دکتر علی احمدی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر جغرافیای فرهنگی
کلیدواژه‌ها: محیط، ادراک، شناخت، جغرافیای ادراکی، جغرافیای رفتاری
برای دریافت فایل پی‌دی‌اف این مقاله کلیک کنید