تهران ۱۳۹۷، بهترین

اگر این المپیاد را به دو بخش علمی و اجرایی تقسیم کنیم، پرسش‌ها و محتوای آن‌ها را در بخش علمی جای دهیم و مواردی همچون آماده‌کردن آزمایشگاه‌ها و سالن‌های آزمون، برگزاری آزمون‌های عملی و نظری و اسکان و خورد و خوراک و گردش‌های علمی و تفریحی را در بخش اجرایی در نظر بگیریم، آن‌گاه بهتر می‌توانیم لقب «بهترین» را به این هر دو بخش اطلاق کنیم. به بیان دیگر، در عمر 29 ساله المپیاد جهانی زیست‌شناسی رکورد «پرشمارترین» و «بهترین» المپیاد جهانی زیست‌شناسی به بیست‌ونهمین المپیاد جهانی زیست‌شناسی 2018 در تهران تعلق گرفت. این دو رکورد جای بسی خوشوقتی و افتخار دارد.

صفت عالی «بهترین» را کسی به این المپیاد داده است که سال‌هاست رئیس بازرسان المپیاد جهانی زیست‌شناسی است و به همین لحاظ، همه‌ساله با تشکیل گروهی از بازرسان روندهای اجرایی و نیز کیفیت آزمون‌ها را با دقت مورد بازرسی قرار می‌دهد. جالب‌تر این است که او همان کسی است که در سال 2015 به‌ تصور اینکه ایران کشوری عقب‌مانده و ابتدایی است، در مراسم افتتاح بیست‌وپنجمین المپیاد جهانی زیست‌شناسی (2015) در دانمارک، هنگام معرفی دانش‌آموزان ایرانی، چند شترسوار را به جهانیان نشان داد!

باری، هرچه بود گذشت، به تاریخ پیوست و فقط خاطره و آثارش برجای ماند. خاطره‌ و آثاری که سال‌ها در ذهن‌ها خواهد ماند و هر بار که به یاد آیند، موجب افتخار دوستان و دوست‌داران خواهند بود. بدین لحاظ است که برای ثبت در تاریخ، لحظاتی از این رویداد علمی-آموزشی را که نمونه‌ای بود از یک کار موفق گروهی، در اینجا بازگو و تأکید می‌کنیم که در جامعه ما نیز کار گروهی موفقیت‌آمیز، آن هم با این وسعت، امکان‌پذیر است.

پیشینه

نام جمهوری اسلامی ایران از سال 2005 در فهرست میزبانان آینده المپیاد جهانی زیست‌شناسی قرار داشت. در سال‌های گذشته وزیر وقت آموزش‌وپرورش با ارسال نامه‌ای رسمی متعهد برگزاری این میزبانی شد. این تعهد در مهرماه 1392 از سوی هیئت دولت نیز مورد تأیید و تصویب قرار گرفت و مطابق با موافقت وزیر وقت آموزش‌وپرورش قرار شد این المپیاد در تیرماه 1397 (ژوئیه 2018) در ایران برگزار شود.

کمیته علمی المپیاد زیست‌شناسی کشور چند سال برای این برگزاری هرچه بهتر این المپیاد تلاش و برنامه‌ریزی کرد. نخستین جلسه کمیته علمی این المپیاد از ساعت 09:30 روز پنج‌شنبه 19 اسفندماه 1395، یعنی یک سال و چهار ماه پیش از برگزاری، در محل معاونت آموزشی دانشگاه تربیت مدرس تهران آغاز به کار کرد. در این جلسه 33 تن از استادان دانشگاه‌های کشور، از جمله دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، خوارزمی، آزاد اسلامی، فردوسی، شیراز، الزهرا، شاهد و خواجه‌نصیر و نیز اعضای کمیته ملی المپیاد زیست‌شناسی کشور و تعدادی از دانش‌پژوهان مدال‌آور المپیاد زیست‌شناسی سال‌های پیش، شرکت داشتند. در پایان این جلسه چهار زیرکمیته علمی تشکیل شد (سلولی‌مولکولی، گیاهی، جانوری و اکولوژی-رفتار-تکامل) که اعضا در آن‌ها به بحث و تبادل‌نظر پرداختند.

در یک جمع‌بندی، پس از در نظر گرفتن گزارش رئیس بازرسان و نیز رکوردهای این المپیاد که از جنبه‌های مثبت آن هستند، موردی وجود دارد که از دیدگاه معلمان زیست‌شناسی کشور شایسته توجه است.

نبودِ معلمان

شوربختانه، این المپیاد که می‌توان آن را بزرگ‌ترین رویداد علمی-آموزشی تکرارنشدنی در زمینه زیست‌شناسی دوره متوسطه دانست، از مشارکت معلمان زیست‌شناسی محروم بود. معلمان زیست‌شناسی کشور نقش مستقیم چندانی در برگزاری آن نداشتند و به‌جز تعداد اندکی از نمایندگان آنان که در مراسم افتتاح شرکت کردند، مشارکتی در برگزاری آن نداشتند. به احتمال زیاد یکی از علت‌های اصلی این فقدان، ارتقای سطح علمی المپیاد زیست‌شناسی از متوسطه به دوره‌های هرچه بالاتر دانشگاهی است. همواره بر سطح دشواری آن افزوده می‌شود و آن را از دسترس دانش‌آموزان عادی دورتر می‌کند. اگرچه این المپیاد مسابقه‌ای برای دانش‌آموزان تیزهوش، برتر و درخشان‌تر تعریف شده است، اما آیا نمی‌توان از ابزار مسابقه برای دانش‌آموزان عادی که اکثریت را تشکیل می‌دهند،‌ بهره گرفت؟ آیا وقت آن نیست که با بهره‌گیری از بیست سال تجربه المپیاد زیست‌شناسی کشور، مسابقه‌ای دیگر از جنس المپیاد برای دانش‌آموزان عادی نیز برگزار شود؟